U malom studiju se održava glas romskog jezika, kulture i identiteta. Već 18 godina frekvencije 107.3 nude bogat program na ovom jeziku. Radio ” Romano Avazo “ je prvi radio osnovan na Kosovu koji emituje 24-časovni program na romskom jeziku.

„Glas Roma“ je naziv radija koji vodi Fatmir Menekše, koji je i direktor nevladine organizacije „ Durmiš Asllano “.

Romski jezik se u Prizrenu pričao pre više od 700 godina, kaže kako kaže da je fanatično očuvan.

„Romski jezik je bogat, sa fanatizmom je sačuvan. Pošto nikada nije bio administrativni i nikada nije bilo da su bogati Romi posle osvajanja zaboravili svoju zemlju ili svoju državu i da su se faktički asimilirali. Uvek su bili putnici, lutalice, oterali su ih. Zato su oni samo jezik uzeli jer nisu imali bogatstvo kuću ili imanje da ponesu sa sobom. I čuvali su ga kao neku vrstu koda da se govori među njima“, izjavljuje on.

Fatmir svakodnevno vodi emisije na svom maternjem jeziku u kojima se, pored uloge novinara, navodi da mu je cilj očuvanje romskog jezika.

“U Prizrenu smo ga zadržali izuzetno dobro u odnosu na druge zajednice, jer je romska zajednica asimilovala i zaboravila jezik. I imamo mnogo Roma koji govore albanski, u Prizrenu stojimo bolje zahvaljujući ovim dobrima duhovnog, kulturnog nasleđa, radija, pozorišta. Oni imaju mogućnosti da pored otvaranja frekvencije 107.3 slušaju romski jezik, bilo da su to dnevne vesti, opuštajući programi, razne debate, bilo da su to drugi žanrovi i prijatni razgovori na maternjem jeziku kako se nikada ne bi zaboravio”, kaže on.

Nevladina organizacija „ Durmiš Asllano “ inače poznata kao osovina kulturnih organizacija Roma u Prizrenu, gde je radio deo.

Avdi Misini je prvi prevodilac za romski jezik koji je na Kosovu licenciran od strane pravosudnog sistema.

Pripadnici romske zajednice od sada će imati priliku da traže da se njihovi sudski sporovi vode na romskom jeziku.

„Nakon što je prvi put raspisan konkurs za licenciranje prevodioca za romski jezik, uspeo sam da prođem faze zapošljavanja prevodioca za romski jezik u okviru pravosudnog sistema. A od februara ove godine sam jedini licencirani prevodilac za par jezika albanski – romski jezik. I ovo je već otvorilo mnogo dostojanstveniji put da članovi romske zajednice imaju predstavljen svoj jezik, ali i svoja prava u pravnom sistemu Kosova”, kaže on.

Novinar i aktivista civilnog društva preveo je i Ustav Kosova 2008. godine.

Odnedavno je i predavač na raznim kursevima romskog jezika.

“Od 2012. godine sam predavač na raznim kursevima o romskom jeziku, kulturi i tradiciji Roma. I to zahvaljujući raznovrsnoj podršci, raznim organizacijama koje pružaju podršku da daju hrabrost studentima i mladima zajednice koji žele da nauče nešto više o jeziku, kulturi i istoriji. Uzimajući u obzir da smo deo modernizacije i da savremeno vreme i tehnologija utiču i na samoproces asimilacije jezika, na ovaj način pokušavamo da kroz različite kurseve i od prošle 2024.godine smo deo Centra za jezike pri Filološkom fakultetu Univerziteta u Prištini, gde održavamo redovne kurseve i za romski jezik”, dodaje Misini.

Prema poslednjem popisu stanovništva, na Kosovu ima preko 9.000 Roma, od kojih oko 85 odsto govori svoj maternji jezik. Romski jezik se uči samo u osnovnim školama u Prizrenu, kao fakultativni predmet od 2011. godine.

Fatmir Menekše kaže da bi tako nešto trebalo da se desi u svim opštinama u kojima ima pripadnika romske zajednice.

„U celoj Republici Kosovo, svaka opština u kojoj živi romska zajednica treba da ima pravo na dodatne časove, dopunske časove na svom maternjem jeziku kako bi naučili o istoriji, jeziku i tradiciji svoje zajednice. Ali, nažalost, to se dešava samo u Prizrenu“, kaže Menekše.

Štaviše, od 2022. godine romski jezik je ozvaničen u opštinama Prizren i Gračanica za pitanja romske zajednice. Međutim, još uvek nema angažovanih prevodilaca od strane opštine.

Bivši zamenik ministra kulture, omladine i sporta Sulejman Elshani kaže da su radili da se tako nešto desi.

“ U opštini Prizren je zvanični jezik u upotrebi, ali još uvek nemamo prevodioce koji su plaćeni od strane institucije Opštine Prizren. Takođe nema prevodilaca u opštini Gračanica. Uzimajući u obzir da se poverenik za jezik bavi ovim pitanjem kako bi ih uključio u sistem i da prevodioci romskog jezika budu deo prevoda u ove dve opštine gde treba da se prevedu sve informacije, posebno konkursi i mnoge druge informacije koje se tiču romske zajednice”, završava on.​

(Ovaj proizvod je kreiran u saradnji između CFID-a i KosovaPress-a, u okviru projekta: „Borba protiv negativnih stereotipa o romskoj, aškalijskoj i egipćanskoj zajednici na Kosovu kroz medijsku inicijativu“, koji finansira UNMIK).